Bạn có thường xuyên nhận được những cuộc gọi, tin nhắn rác không rõ nguồn gốc? Hay bỗng một ngày phát hiện tài khoản ngân hàng có giao dịch lạ? Đây rất có thể là những dấu hiệu cho thấy dữ liệu cá nhân của bạn đã bị rò rỉ. Trong bối cảnh các vụ tấn công mạng ngày càng tinh vi, việc chủ động kiểm tra và xử lý khi bị lộ lọt dữ liệu cá nhân là kỹ năng sống còn trên không gian số.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những phương pháp chính xác nhất để kiểm tra tình trạng an toàn dữ liệu và hướng dẫn các bước xử lý khẩn cấp khi phát hiện sự cố.
Dấu hiệu cảnh báo bạn đã bị lộ lọt dữ liệu cá nhân
Các dấu hiệu ban đầu thường rất nhỏ và dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy một hoặc nhiều triệu chứng dưới đây, khả năng cao thông tin của bạn đã nằm trong tay kẻ xấu.
Liên tục bị làm phiền bởi tin nhắn rác, cuộc gọi lừa đảo
Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Khi số điện thoại, email của bạn bị lộ, chúng sẽ được bán cho các bên chuyên quảng cáo hoặc lừa đảo. Bạn sẽ nhận thấy tần suất tin nhắn SMS, email spam, cuộc gọi từ số lạ quảng cáo bất động sản, khóa học, hay thậm chí là các kịch bản lừa đảo “bạn đã trúng thưởng” tăng đột biến.
Xuất hiện các giao dịch tài chính đáng ngờ
Kẻ xấu có thể sử dụng thông tin thẻ tín dụng hoặc tài khoản ngân hàng bị rò rỉ của bạn để thực hiện các giao dịch nhỏ nhằm “thử” trước khi tiến hành các vụ đánh cắp lớn hơn. Hãy thường xuyên kiểm tra sao kê ngân hàng và cảnh giác với bất kỳ giao dịch nào dù chỉ vài nghìn đồng mà bạn không nhận ra.
Tài khoản mạng xã hội, email bị chiếm đoạt hoặc có hoạt động lạ
Nếu bạn bè thông báo nhận được tin nhắn lạ từ bạn, hoặc bạn thấy các bài đăng, lượt thích, bình luận mà mình không thực hiện, rất có thể tài khoản của bạn đã bị xâm nhập. Kẻ xấu có thể sử dụng quyền truy cập này để lừa đảo danh sách bạn bè của bạn hoặc thu thập thêm thông tin nhạy cảm.
Hướng dẫn 3 cách check data leak chính xác và miễn phí
Đừng chờ đợi đến khi thiệt hại xảy ra. Hãy chủ động kiểm tra xem dữ liệu của bạn có đang an toàn hay không bằng các công cụ uy tín sau đây.
Cách 1: Kiểm tra với công cụ quốc tế uy tín Have I Been Pwned
Have I Been Pwned là một website miễn phí và đáng tin cậy, được điều hành bởi chuyên gia bảo mật Troy Hunt. Nó tổng hợp dữ liệu từ hàng trăm vụ rò rỉ lớn trên toàn thế giới.
- Bước 1: Truy cập website
haveibeenpwned.com. - Bước 2: Nhập địa chỉ email hoặc số điện thoại (định dạng quốc tế +84) của bạn vào ô tìm kiếm.
- Bước 3: Nhấn nút “pwned?”.
Nếu kết quả hiện màu xanh lá, xin chúc mừng, tài khoản của bạn chưa bị phát hiện trong các vụ rò rỉ mà trang này theo dõi. Nếu hiện màu đỏ kèm danh sách các website, điều đó có nghĩa là tài khoản của bạn tại các dịch vụ đó đã bị lộ thông tin.
Cách 2: Sử dụng trình quản lý mật khẩu của Google để phát hiện rò rỉ
Nếu bạn sử dụng trình duyệt Chrome và lưu mật khẩu bằng tài khoản Google, công cụ Password Manager được tích hợp sẵn sẽ tự động cảnh báo nếu mật khẩu của bạn bị lộ.
- Cách kiểm tra: Truy cập
passwords.google.comhoặc vào phần Cài đặt của Chrome -> Tự động điền -> Trình quản lý mật khẩu -> Kiểm tra mật khẩu. - Google sẽ quét và liệt kê các mật khẩu yếu, bị sử dụng lại hoặc đã xuất hiện trong các vụ rò rỉ dữ liệu đã biết.
Cách 3: Kích hoạt cảnh báo bảo mật từ các dịch vụ lớn (Facebook, Gmail)
Các nền tảng lớn như Facebook và Google thường có tính năng gửi cảnh báo khi phát hiện đăng nhập đáng ngờ từ vị trí hoặc thiết bị lạ. Hãy đảm bảo bạn đã bật tính năng này trong phần cài đặt “Bảo mật và Đăng nhập” của tài khoản.
Tại sao lộ số điện thoại, CMND/CCCD lại cực kỳ nguy hiểm?
Nhiều người cho rằng việc lộ số điện thoại hay số CMND/CCCD không quá nghiêm trọng. Đây là một quan niệm sai lầm chết người.
Nguy cơ bị giả mạo để vay tín dụng đen
Chỉ với số điện thoại và CMND/CCCD, kẻ xấu có thể dễ dàng giả mạo danh tính của bạn để đăng ký vay tiền qua các ứng dụng tín dụng đen. Đến khi bạn phát hiện ra thì đã gánh một khoản nợ không hề tồn tại cùng với sự phiền toái từ các cuộc gọi đòi nợ.
Trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công lừa đảo (phishing) tinh vi
Khi kẻ xấu có thông tin cá nhân của bạn, các kịch bản lừa đảo sẽ trở nên thuyết phục hơn rất nhiều. Chúng có thể giả danh là nhân viên ngân hàng, cơ quan chức năng, đọc đúng tên, ngày sinh, số CMND của bạn để tạo lòng tin và yêu cầu bạn cung cấp mã OTP hoặc chuyển tiền.
Bị sử dụng thông tin để đăng ký các dịch vụ trái phép
Thông tin của bạn có thể được dùng để đăng ký SIM rác, tạo tài khoản ảo trên các nền tảng cá cược, hoặc các dịch vụ vi phạm pháp luật khác, khiến bạn vô tình dính líu đến các rắc rối pháp lý.
Chợ đen mua bán dữ liệu cá nhân hoạt động như thế nào?
Hiểu được cách dữ liệu bị mua bán sẽ giúp bạn nhận thức rõ hơn về quy mô của vấn đề.
Dữ liệu của bạn được rao bán công khai trên Dark Web
Sau khi bị đánh cắp, dữ liệu cá nhân thường được tổng hợp thành các gói lớn và rao bán trên Dark Web – một phần ẩn của Internet. Người mua có thể là các nhóm lừa đảo, đối thủ cạnh tranh, hoặc các nhà quảng cáo bất chính. Giá của mỗi thông tin có thể rất rẻ, chỉ vài trăm đồng, nhưng khi được bán với số lượng lớn, nó mang lại lợi nhuận khổng lồ.
Các nguồn phổ biến gây rò rỉ: ứng dụng, website, hacker tấn công
Dữ liệu của bạn có thể bị lộ từ nhiều nguồn: do bạn cài đặt các ứng dụng không rõ nguồn gốc và cấp quyền truy cập quá mức, do các website bạn đăng ký thành viên có hệ thống bảo mật kém bị hacker tấn công, hoặc thậm chí do nhân viên nội bộ của một công ty nào đó bán dữ liệu ra ngoài.
Cần làm gì ngay lập tức khi phát hiện dữ liệu bị lộ?
Nếu bạn đã kiểm tra và phát hiện mình là nạn nhân của một vụ rò rỉ, hãy bình tĩnh và thực hiện ngay các bước sau:
Bước 1: Thay đổi mật khẩu của tất cả các tài khoản quan trọng
Ưu tiên thay đổi mật khẩu của các tài khoản bị ảnh hưởng trực tiếp, sau đó là email, mạng xã hội, ngân hàng điện tử, và các dịch vụ quan trọng khác. Hãy sử dụng mật khẩu mạnh, dài, kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Đừng bao giờ dùng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản.
Bước 2: Kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA) ở mọi nơi
Xác thực hai yếu tố (2FA) là lớp bảo vệ thứ hai sau mật khẩu. Kể cả khi kẻ xấu có được mật khẩu, chúng cũng không thể đăng nhập nếu không có mã xác thực được gửi đến điện thoại hoặc ứng dụng của bạn. Hãy bật 2FA cho tất cả các tài khoản có hỗ trợ.
Bước 3: Cảnh báo gia đình, bạn bè về nguy cơ bị mạo danh lừa đảo
Hãy nhanh chóng thông báo cho người thân và bạn bè rằng tài khoản của bạn có thể đã bị xâm nhập. Dặn dò họ cảnh giác với bất kỳ tin nhắn nào yêu cầu chuyển tiền, nạp thẻ cào hay click vào đường link lạ được gửi từ tài khoản của bạn.
Tìm hiểu về Nghị định 13 để tự bảo vệ quyền lợi
Việc bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là quy định của pháp luật.
Quyền của công dân khi dữ liệu bị xâm phạm
Bạn có quyền được biết dữ liệu của mình có đang được xử lý hay không, yêu cầu chỉnh sửa, xóa dữ liệu và khiếu nại, tố cáo khi quyền lợi bị vi phạm.
Trách nhiệm của doanh nghiệp theo Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân
Các doanh nghiệp, tổ chức thu thập và xử lý dữ liệu phải có trách nhiệm bảo vệ thông tin đó. Khi xảy ra sự cố rò rỉ, họ phải thông báo cho cơ quan chức năng và người dùng bị ảnh hưởng. Tìm hiểu kỹ hơn về các quy định này sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Tham khảo thêm: Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
