Trong thế giới số hiện nay, các cuộc tấn công lừa đảo (phishing) ngày càng trở nên tinh vi, khiến ngay cả những người dùng cẩn thận nhất cũng có thể sập bẫy. Kẻ gian không chỉ nhắm vào tài khoản ngân hàng mà còn cả tài khoản mạng xã hội, email và các thông tin cá nhân nhạy cảm khác. Tuy nhiên, chỉ cần nắm vững 11 dấu hiệu cốt lõi dưới đây, bạn hoàn toàn có thể nhận biết website lừa đảo chỉ trong vài giây và bảo vệ an toàn cho bản thân.
Các dấu hiệu nhận biết trang web giả mạo qua tên miền (URL)
Thanh địa chỉ của trình duyệt là tuyến phòng thủ đầu tiên. Đây là nơi chứa những manh mối quan trọng nhất để vạch mặt một trang web giả mạo.
Tên miền sai chính tả hoặc sử dụng ký tự lạ
Đây là chiêu trò kinh điển nhất của hacker, được gọi là “Typosquatting”. Kẻ gian đăng ký các tên miền gần giống với thương hiệu nổi tiếng, lợi dụng việc người dùng gõ sai hoặc không để ý.
- Ví dụ thực tế: Thay vì
google.com, kẻ gian tạo rago0gle.com(số 0 thay cho chữ o) hoặcfacebookk.com(thêm chữ k). - Mẹo kiểm tra: Luôn đọc kỹ lại tên miền, đặc biệt là sau khi click vào một liên kết từ email hoặc quảng cáo.
Tên miền phụ đáng ngờ (subdomain) không thuộc sở hữu của thương hiệu
Kẻ gian thường đặt tên thương hiệu uy tín vào phần tên miền phụ (subdomain) để tạo cảm giác tin tưởng, trong khi tên miền chính lại hoàn toàn không liên quan.
- Tên miền thật:
accounts.google.com– Tên miền chính làgoogle.com, thuộc sở hữu của Google. - Tên miền giả:
google.accounts.security-update.xyz– Tên miền chính ở đây làsecurity-update.xyz, một tên miền lạ và không thuộc sở hữu của Google.
Không có biểu tượng ổ khóa (chứng chỉ SSL) hoặc dùng giao thức HTTP
Biểu tượng ổ khóa và giao thức HTTPS:// cho biết kết nối giữa bạn và trang web đã được mã hóa. Mặc dù không phải 100% website có HTTPS đều an toàn, nhưng việc một website yêu cầu đăng nhập hoặc giao dịch mà chỉ dùng HTTP:// (không có ổ khóa) là một dấu hiệu báo động đỏ cực lớn.
Dấu hiệu lừa đảo qua nội dung và thiết kế của website
Chất lượng của website cũng là một yếu tố quan trọng để đánh giá độ tin cậy. Các tổ chức lừa đảo thường không đầu tư nhiều vào việc xây dựng một trang web chuyên nghiệp.
Giao diện thiết kế cẩu thả, lỗi font, hình ảnh chất lượng thấp
Các thương hiệu lớn luôn chăm chút cho website của mình. Nếu bạn truy cập một trang web có logo bị vỡ, màu sắc lệch chuẩn, bố cục lộn xộn hoặc hình ảnh mờ, hãy cảnh giác. Đó là dấu hiệu của một trang web được dựng lên vội vàng để phục vụ mục đích xấu.
Nội dung có nhiều lỗi chính tả và ngữ pháp
Các văn bản trên trang web của những công ty uy tín luôn được biên tập kỹ lưỡng. Sự xuất hiện của hàng loạt lỗi chính tả, câu cú lủng củng, dùng từ sai ngữ cảnh là một dấu hiệu cho thấy trang web này không được tạo ra bởi một tổ chức chuyên nghiệp.
Yêu cầu cung cấp thông tin nhạy cảm một cách bất thường
Tuyệt đối không có ngân hàng hay dịch vụ uy tín nào yêu cầu bạn cung cấp mật khẩu, mã PIN thẻ ATM, mã OTP, hoặc số CVC/CVV qua một đường link trong email. Nếu một trang web đột ngột yêu cầu bạn nhập những thông tin này để “xác minh tài khoản” hoặc “nhận quà”, đó gần như chắc chắn là lừa đảo.
Xuất hiện nhiều cửa sổ pop-up, quảng cáo đáng ngờ
Việc một trang web liên tục hiển thị các cửa sổ pop-up yêu cầu cài đặt phần mềm lạ, thông báo trúng thưởng vi rút hoặc các quảng cáo nhấp nháy là dấu hiệu của một môi trường không an toàn, có thể chứa mã độc.
Cách nhận diện lừa đảo qua email và tin nhắn (SMS Phishing)
Email và tin nhắn SMS (còn gọi là Smishing) là phương thức phổ biến nhất để phát tán các đường link lừa đảo.
Lời lẽ khẩn cấp, gây hoảng sợ, tạo áp lực (VD: “Tài khoản của bạn sẽ bị khóa”)
Kẻ gian thường sử dụng các chiêu trò tâm lý, tạo ra một tình huống khẩn cấp để ép bạn hành động mà không suy nghĩ. Các thông điệp như “Tài khoản của bạn đã bị xâm nhập, hãy đăng nhập ngay để đổi mật khẩu” hoặc “Giao dịch của bạn bị tạm ngưng, xác thực ngay” là những cái bẫy điển hình.
Mạo danh các thương hiệu lớn như ngân hàng (Vietcombank) hoặc mạng xã hội (Facebook)
Đây là hình thức phổ biến nhất. Kẻ gian sẽ sao chép y hệt logo, màu sắc, và giao diện email của các thương hiệu lớn để lừa bạn. Tuy nhiên, chúng luôn để lại những kẽ hở.
Chứa các tệp đính kèm hoặc link độc hại đáng ngờ
Luôn cẩn trọng với các tệp đính kèm có đuôi lạ như .exe, .scr, hoặc các file tài liệu (.doc, .pdf) yêu cầu bạn bật “macros”. Ngoài ra, hãy di chuột lên trên các đường link (không click) để xem địa chỉ thật mà nó sẽ dẫn đến. Nếu địa chỉ hiển thị khác với nội dung của đường link, đó là dấu hiệu lừa đảo.
Lỡ click vào link độc hại rồi, phải làm sao? (Checklist xử lý nhanh)
Nếu bạn vô tình click vào một liên kết đáng ngờ hoặc nhập thông tin vào một trang giả mạo, hãy bình tĩnh và thực hiện ngay các bước sau:
- Ngắt kết nối Internet ngay lập tức: Việc này ngăn chặn mã độc tiếp tục gửi dữ liệu của bạn cho hacker hoặc lây lan sang các thiết bị khác trong mạng.
- Quét toàn bộ thiết bị bằng phần mềm diệt virus: Sử dụng một chương trình diệt virus uy tín và cập nhật để quét toàn bộ hệ thống.
- Thay đổi mật khẩu của các tài khoản quan trọng: Ưu tiên đổi mật khẩu của email, tài khoản ngân hàng, mạng xã hội, và bất kỳ tài khoản nào bạn đã sử dụng trên trang web giả mạo.
- Liên hệ ngân hàng nếu đã lỡ cung cấp thông tin tài chính: Gọi ngay đến tổng đài hỗ trợ của ngân hàng để báo cáo sự việc, yêu cầu khóa thẻ hoặc tài khoản tạm thời để ngăn chặn các giao dịch trái phép.
Hướng dẫn cách phòng chống phishing hiệu quả nhất
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Xây dựng những thói quen tốt sau đây sẽ giúp bạn miễn nhiễm với hầu hết các cuộc tấn công phishing.
Luôn kiểm tra kỹ người gửi và đường link trước khi click
Dành ra 5 giây để kiểm tra địa chỉ email người gửi và URL của đường link là hành động nhỏ nhưng mang lại hiệu quả bảo vệ cực lớn. Tham khảo thêm về cách kiểm tra độ tin cậy của website.
Bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho mọi tài khoản
Xác thực hai yếu tố (2FA) là lớp bảo vệ vững chắc nhất. Ngay cả khi kẻ gian có được mật khẩu của bạn, chúng cũng không thể đăng nhập nếu không có mã xác thực từ điện thoại của bạn.
Tìm hiểu về cách tạo mật khẩu mạnh để tăng cường bảo mật
Một mật khẩu mạnh và duy nhất cho mỗi tài khoản sẽ giảm thiểu rủi ro khi một dịch vụ bị rò rỉ dữ liệu. Tham khảo ngay bài viết chi tiết về cách tạo mật khẩu mạnh để bảo vệ tài khoản của bạn tốt hơn.
Áp dụng các mẹo duyệt web an toàn ở nơi công cộng
Mạng Wi-Fi công cộng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Việc nắm vững các nguyên tắc cơ bản sẽ giúp bạn tránh bị theo dõi hoặc tấn công. Đọc thêm về các cách duyệt web an toàn ở nơi công cộng.
An toàn giao dịch online bắt đầu từ sự cẩn trọng của bạn
Công nghệ của tội phạm mạng luôn thay đổi, nhưng những nguyên tắc cốt lõi để nhận biết website lừa đảo vẫn không đổi. Bằng cách duy trì sự cảnh giác, kiểm tra kỹ lưỡng trước mỗi cú click, bạn chính là người bảo vệ tốt nhất cho thông tin và tài sản của mình.
